Ένα από τα θέματα τα οποία συγχέουμε αρκετά συχνά, είναι αυτό του ωραρίου εργασίας. Τι είναι, πόσες ώρες θα πρέπει να εργάζεται ένας υπάλληλος, τι είναι το συμβατικό και τι είναι το νόμιμο ωράριο εργασίας; Θεωρούμε ότι είναι πολύ σημαντικό, τόσο για έναν νέο εργαζόμενο όσο και για τις επιχειρήσεις να κάνουμε αυτό το άρθρο καθώς βλέπουμε και από τις δύο πλευρές ότι υπάρχει μια σύγχυση αναφορικά με το τι είναι το ωράριο εργασίας. Αναλύοντας λοιπόν το ωράριο εργασίας, θα μπορέσουμε στη συνέχεια να διευκολύνουμε τη συζήτηση αναφορικά με τη μισθοδοσία, τις άδειες και άλλα θέματα τα οποία άπτονται της εργατικής νομοθεσίας.

Τι είναι το ωράριο εργασίας

Είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε έναν ορισμό σχετικά με το τι είναι το ωράριο εργασίας, κάτι το οποίο έχει κάνει για εμάς ο νομοθέτης με το Προεδρικό Διάταγμα 88/99. Ωράριο λοιπόν εργασίας, είναι η κάθε χρονική περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας ο εργαζόμενος ευρίσκεται στην εργασία, στη διάθεση του εργοδότη και ασκεί τη δραστηριότητα ή τα καθήκοντά του.

Πολλές φορές έχουμε ακούσει πως στον χρόνο αυτό υπολογίζονται και άλλα πράγματα όπως ο χρόνος μεταφοράς προς την επιχείρηση, ή ο χρόνος διαλείμματος για φαγητό. Πρέπει να γίνει σαφές, ότι στον χρόνο αυτό εργασίας, δε συμπεριλαμβάνεται σε καμία περίπτωση ο χρόνος μετάβασης προς την εργασία ¹Αρ. Παγ. 255/77 ²1087/08 τμ.Β2, ο χρόνος για χτύπημα κάρτας ή προετοιμασίας για την εργασία αλλά ούτε και τα διάφορα διαλείμματα ³Υπ. Εργ. 656/83 ⁴N. 1788/88 ⁵Εφ. Αθην. 9298/03.

Η μόνη περίπτωση κατά την οποία το διάλειμμα θεωρείται εργάσιμος χρόνος, είναι σε επιχειρήσεις οι οποίες λειτουργούν καθ’ όλο το διάστημα από τις 12:00 έως και της 16:00. Στην περίπτωση αυτή, δίδεται από τις επιχειρήσεις διάλειμμα διάρκειας 20 λεπτών, κατά το οποίο ο εργαζόμενος μπορεί να απέχει από τον χώρο εργασίας του (πχ για το γεύμα του), διάλειμμα το οποίο θεωρείται εργάσιμος χρόνος ⁶α1 παρ.5 Ν1788/88

Ωράριο λοιπόν εργασίας, είναι καθαρά, το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο εργαζόμενος προσφέρει την εργασία του στον εργοδότη.

Έννοιες του ωραρίου εργασίας

Πολλές φορές, έχουμε ψάξει σε σχετικά άρθρα να δούμε για το ωράριο εργασίας, τι είναι νόμιμο και τι όχι και έχουμε συναντήσει έννοιες όπως συμβατικό ωράριο, νόμιμο ωράριο, εθιμικό ωράριο κλπ. Έτσι λοιπόν:

• Νόμιμο ωράριο καλείται το ωράριο το οποίο έχει καθοριστεί με νομοθετική διάταξη ⁷Αρ. Πάγου 1188/90 ⁸Ειρ. Αθηνών 4911/92. Το νόμιμο εβδομαδιαίο ωράριο αυτή τη στιγμή, έχει καθοριστεί στις 45 ώρες για πενθήμερη εργασία και 48 ώρες για εξαήμερη εργασία ⁹α. 58 Ν. 4808/2021[/mfn]. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως σε καθεστώς πενθήμερης εργασίας, το νόμιμο ωράριο καθορίζεται στις 9 ώρες ημερησίως ενώ σε καθεστώς εξαήμερης εργασίας σε 8 ώρες ημερησίως ⁹άρθρο 6 της από 26-2-1975 ΕΓΣΣΕ ¹⁰Ν. 2269/1920 ¹¹Αρ. Πάg. 119/97 ¹²Εγκύκλιος αριθμ.οικ.64597/03-09-2021.
• Συμβατικό ωράριο καλείται το ωράριο το οποίο θεσπίζεται με τις ατομικές και τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Η σημαντική διαφορά με το νόμιμο ωράριο είναι ότι το συμβατικό ωράριο μπορεί να είναι μικρότερο αυτού αλλά ποτέ μεγαλύτερο. Το συμβατικό ωράριο έχει καθοριστεί στις 40 ώρες εβδομαδιαίως ¹³14-2-84 Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας ¹⁴α55 Ν.4808/2021 το οποίο κατανέμεται σε 8 ώρες ημερησίως επί πενθήμερου και 6 ώρες και 40 λεπτά επί εξαημέρου.
• Εθιμικό ωράριο είναι το ωράριο εργασίας το οποίο θεσπίζεται κατ’ έθιμο. Συνήθως συμβαδίζει με το συμβατικό ωράριο αλλά δε δύναται να υπερβαίνει το νόμιμο. Παράδειγμα τέτοιου ωραρίου μπορούμε να πούμε πως είναι αυτό το βιομηχανιών όπου η επιχείρηση λειτουργεί από τις 07:00 έως τις 15:00 Δευτέρα με Παρασκευή.
• Διακεκομμένο ωράριο είναι το ωράριο κατά το οποίο ο εργαζόμενος καλείτε να εργαστεί τις νόμιμες ώρες εργασίας του ωραρίου του, σε δύο χρόνους μέσα στην ημέρα. Είναι το γνωστό σε όλους μας “σπαστό” ωράριο και είναι αρκετά σύνηθες σε εμπορικές επιχειρήσεις. Πρέπει να γίνει μια ιδιαίτερη μνεία αναφορικά με το διάστημα διακοπής το οποίο δεν γίνεται να είναι μικρότερο των τριών ορών ¹⁵άρ.56Ν.4808/21. Επίσης, θα πρέπει να τονιστεί ότι σε ορισμένες ειδικότητες εργαζομένων η εφαρμογή του διακεκομμένου ωραρίου απαγορεύεται (πχ μάγειροι, ζαχαροπλάστες, λαντζέρηδες) ¹⁶Υ.Α. 20714/1025 της 13/24 Μαΐου 1976 και λογίζεται ως γενική παράβαση ¹⁷Υ.Α. 80016 της 1 Σεπτεμβρίου 2022

Πως κατανέμεται το συμβατικό ωράριο εργασίας

Το συμβατικό ωράριο, η πλήρης δηλαδή απασχόληση του εργαζομένου μέσα στην εβδομάδα (η οποία είπαμε ότι είναι οι 40 ώρες) κατανέμεται στις εργάσιμες ημέρες τις εβδομάδας σε ίσα διαστήματα. Πιο συγκεκριμένα:

Κατά την εξαήμερη απασχόληση

Το συμβατικό ωράριο των 40 ωρών, όπως αυτό καθορίζεται από τις εκάστοτε ατομικές και συλλογικές συμβάσεις, κατανέμεται σε 6 ώρες και 40 λεπτά κάθε εργάσιμη ημέρα. Η κάθε επιχείρηση όμως, δύναται να απασχολήσει τον εργαζόμενο μέσα στα όρια του νόμιμου ωραρίου, μέχρι δηλαδή τις 8 ώρες ημερησίως (48 ώρες εβδομαδιαίως) με την ανάλογη προσαύξηση.

Το όριο αυτό των 8 ωρών νόμιμης ημερήσιας απασχόλησης, αφορά όλους τους εργαζομένους πλην των υπαλλήλων γραφείου των Ανώνυμων Εμπορικών Εταιρειών όπου το νόμιμο ημερήσιο ωράριο εργασίας είναι έως 7 ώρες ¹⁸Αρ. Παγ. 1325/74.

Κατά την πενθήμερη απασχόληση

Το συμβατικό ωράριο των 40 ωρών, κατανέμεται σε 8 ώρες ημερίσιας απασχόλησης κάθε εργάσιμη ημέρα. Και πάλι όμως, ο εργοδότης, μπορει να απασχολήσει (με την ανάλογη προσαύξηση) έως και 9 ώρες ημερησίως τον εργαζόμενο, μέσα στα όρια του νόμιμου ωραρίου (45 ώρες εβδομαδιαίως)

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις όπου μια επιχείρηση λειτουργεί λιγότερες ώρες, ορισμένες ημέρες την εβδομάδα, από αυτές του συμβατικού ωραρίου, δίνεται η δυνατότητα της ανισομερούς κατανομής του ωραρίου. Σε αυτή την περίπτωση, σε κάποιες από τις εργάσιμες μέρες δύναται η επιχείρηση να προγραμματίσει τον υπάλληλο να εργαστεί λιγότερες ώρες ενώ σε κάποιες άλλες ημέρες περισσότερες αρκεί να μην υπερβεί το νόμιμο ωράριο.

Παράδειγμα ανισομερούς κατανομής σε πενθήμερη εργασία

Δευτέρα	Τρίτη	Τετάρτη	Πέμπτη	Παρασκευή	Σαββατο	Κυριακή
Ρεπό	09:00 – 15:00 και 18:00 – 21:00	08:00 – 14:30	09:00 – 15:00 και 18:00 – 21:00	09:00 – 15:00 και 18:00 – 21:00	08:00 – 14:30	Ρεπό
Ώρες	9	6,5	9	9	6,5	0

Στο παραπάνω παράδειγμα παρατηρούμε ότι ο εργαζόμενος έχει κάνει 40 ώρες μέσα στην εβδομάδα τηρώντας όμως παράλληλα το νόμιμο ωράριο επί πενθήμερης εργασίας. Για να μπορεί όμως να κατανεμηθεί με αυτό τον τρόπο το ωράριο του υπαλλήλου, θα πρέπει η επιχείρηση να λειτουργεί και αυτή σύμφωνα με αυτό το ωράριο ειδικά κατα τις ημέρες Τετάρτη και Σάββατο του παραδείγματος.